Γκρεμίζοντας τον τοίχο των διακρίσεων

Tης Navi Pillay*^[1]

Δέχτηκα πρόσφατα την επίσκεψη μιας ομάδας ανθρώπων από περιοχές της Ασίας, περιοχές στις οποίες ισχύει το σύστημα της κάστας. Μου έδωσαν ένα τούβλο από μια γκρεμισμένη τουαλέτα, σύμβολο του παγκόσμιου αγώνα κατά της εξευτελιστικής πρακτικής που αναγκάζει τα μέλη της «κατώτερης κάστας» να καθαρίζουν τις δημόσιες τουαλέτες με γυμνά χέρια.

Η πρακτική αυτή, που αν και απαγορευμένη εξακολουθεί να ισχύει, δεν αποτελεί επιλογή αυτών των ανθρώπων. Είναι μια υποχρέωση που κληρονομούν εξαιτίας της κοινωνικής προέλευσης και καταγωγής τους. Η εργασία αυτή τους «μολύνει» ακόμη περισσότερο, παγιδεύοντάς τους σε έναν φαύλο κύκλο κοινωνικού αποκλεισμού και περιθωριοποίησης.

Σήμερα, οι κοινότητες στις οποίες ισχύει το σύστημα της κάστας και οι ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών ελπίζουν να γκρεμίσουν τον τεράστιο και αόρατο αυτόν τοίχο των διακρίσεων. Εχω τεράστιο σεβασμό για την αποφασιστικότητα και το θάρρος τους. Είμαι έγχρωμη, κατάγομαι από φυλετική μειοψηφία και μεγάλωσα στη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ. Συνεπώς, γνωρίζω δύο - τρία πράγματα για τις διακρίσεις.

Η ύπαρξη των «ανέγγιχτων»^[2] είναι ένα φαινόμενο που αφορά περίπου 260 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο. Είναι κατά κανόνα συνδεδεμένο με τις αντιλήψεις της τελετουργικής καθαρότητας και μόλυνσης που βρίσκονται βαθιά ριζωμένες σε διάφορες κοινωνίες και πολιτισμούς. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται σε μια μόνο γεωγραφική περιοχή ή μία συγκεκριμένη θρησκεία και πίστη. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο.

Κάστα σημαίνει άρνηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ισότητας. Σημαίνει την εκ γενετής καταδίκη σε μια ζωή εκμετάλλευσης, βίας, κοινωνικού αποκλεισμού και απομόνωσης. Οι διακρίσεις με βάση την κάστα δεν αποτελούν μόνο παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά εκθέτουν τα θύματά τους και σε άλλες μορφές παραβίασης των πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων τους.

Τα άτομα που ανήκουν σε μια κατώτερη κάστα έχουν χαμηλό εισόδημα και στερούνται την πρόσβαση σε γεωργική γη και πιστώσεις. Συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι με υψηλά χρέη ή σε κατάσταση εργασιακής υποχρέωσης, που είναι στην πραγματικότητα μια σύγχρονη μορφή δουλείας. Η παιδική εργασία κάνει θραύση. Τα παιδιά στις κατώτερες κάστες πλήττονται από υψηλά επίπεδα αναλφαβητισμού. Για τις γυναίκες, το σύστημα της κάστας πολλαπλασιάζει τη φτώχεια και τις διακρίσεις.

Πολλές χώρες έχουν υιοθετήσει νόμους και εφαρμόζουν πολιτικές για την καταπολέμηση αυτής της μάστιγας. Υπάρχουν Συντάγματα που απαγορεύουν τις διακρίσεις με βάση την κάστα, ενώ μέλη κατώτερης κάστας έχουν εκλεγεί σε ανώτατα αξιώματα. Ειδική νομοθεσία προβλέπει δράσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και της απασχόλησης, καθώς και προστασία από τη βία και την εκμετάλλευση. Δικαστικές αρχές προσπαθούν να επιβάλουν νόμους και να παράσχουν ανακούφιση στα θύματα. Ειδικά ιδρύματα υπερασπίζονται τα μέλη της «κατώτερης κάστας».

Υπάρχει πραγματική ανάγκη για στοχευμένες κοινωνικές πολιτικές και προγράμματα. Είναι επιτακτική ανάγκη να υλοποιήσουμε εκπαιδευτικά προγράμματα που μπορούν να αλλάξουν τις βαθιά ριζωμένες συστηματικές, πολιτιστικές και κοινωνικές προκαταλήψεις, τα έθιμα, τις πεποιθήσεις και τις παραδόσεις που βασίζονται στην καταγωγή, τη δύναμη και τον πλούτο. Πάνω απ’ όλα, οι πληγείσες από το σύστημα της κάστας κοινότητες πρέπει να αποκτήσουν φωνή και να συμμετάσχουν πλήρως στην ανάπτυξη, την υλοποίηση και την αξιολόγηση των στρατηγικών που έχουν ως στόχο την ενίσχυσή  τους. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να στηρίξει ενωμένη αυτές τις προσπάθειες, όπως έπραξε όταν συνέβαλε στο να τεθεί τέλος στο απαρτχάιντ.

Η δράση για τον περιορισμό αυτής της αποκρουστικής μορφής περιθωριοποίησης και αποκλεισμού πρέπει να επιταχυνθεί. Το οφείλουμε στις οικογένειες της «κατώτερης κάστας» που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το χωριό τους, επειδή τόλμησαν να μην ψηφίσουν υπέρ του ευνοούμενου υποψηφίου της ανώτερης κάστας. Το οφείλουμε στους κατοίκους του χωριού που ανήκουν στην κατώτερη τάξη και πεθαίνουν από την πείνα, επειδή δεν είναι σε θέση να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες που δικαιούνται. Το οφείλουμε στη γυναίκα της «κατώτερης κάστας» που έπεσε θύμα επίθεσης, που ταπεινώθηκε δημοσίως από τα μέλη της ανώτερης κάστας και αναγκάστηκε να φάει τα περιττώματά της επειδή κατηγορήθηκε για μαγεία. Ολα τα θύματα του συστήματος της κάστας απαιτούν και δικαιούνται αποκατάσταση. Τα δεινά των εκατοντάδων εκατομμυρίων δεν μπορούν να δικαιολογηθούν ως μια μακραίωνη παράδοση ούτε μπορούν να θεωρηθούν απλά ως μια «οικογενειακή υπόθεση».

Ηρθε η ώρα για την εξάλειψη της επαίσχυντης κάστας. Αλλα φαινομενικά ανυπέρβλητα τείχη, όπως η δουλεία και το απαρτχάιντ, έχουν καταργηθεί. Μπορούμε και πρέπει να γκρεμίσουμε επίσης τους φραγμούς της κάστας.