Η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα.
Ο Περικλής καθορίζει προς το τέλος του περίφημου επιταφίου του, καθορίζει την θέση και την συμπεριφορά των γυναικών της εποχής του. Ούτε λίγο ούτε πολύ, λέει σε αυτές να φροντίζουν να μην ακουσθεί το όνομά τους, ούτε για καλό ούτε για κακό μεταξύ των ανδρών. Τις περιορίζει δηλαδή με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο στην ανωνυμία του γυναικωνίτη.
Προσωπικότητα περιορισμένη πνευματικά, όπως πίστευαν οι αρχαίοι, η γυναίκα έχει σε όλη την περίοδο της αρχαιότητας, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, έναν ασφυκτικά στενό κύκλο δραστηριότητας, ένα λιλιπούτειο βασίλειο, το σπίτι της και την φροντίδα του. Αντίληψη που ξεκάθαρα διατυπώνει ο Ξενοφώντας στον «Οικονομικό» του. Παρουσιάζει εκεί το πορτραίτο της τέλειας Αθηναίας δέσποινας, που παραμένει αναλλοίωτο μέχρι την έλευση του Χριστιανισμού.
ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Σε όλη την ζωή της βρισκόταν υπό την εξουσία του πατέρα της ή του αδελφού της ή του συζύγου της. Κλεισμένη διαρκώς στο γυναικωνίτη, δεν μετείχε καθόλου στην κοινωνική ζωή της πόλεως ούτε μπορούσε να έχει γνώμη για βασικά θέματα του οίκου. Το νομικό αυτό καθεστώς διατηρήθηκε επί αιώνες.
ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
Από νομική άποψη η γυναίκα θεωρείται ανήλικη και από την γέννησή της ως το θάνατό της. Σε όλη της την ζωή βρίσκονταν υπό κηδεμονία ή καλύτερα υπό επιτροπεία, την οποία ονόμαζε «κυριεία», ενώ τον επίτροπό της «κύριο». Με τον γάμο της η γυναίκα απλώς αλλάζει κηδεμόνα. Από την επιτροπεία του πατέρα της ή του μεγαλύτερου αδελφού της περιέρχεται στην επιτροπεία του συζύγου της. Ακόμη και μετά το θάνατό του δεν υπάρχει περίπτωση να βρει την αυτεξουσιότητάς της. Ο μεγαλύτερός της υιός γίνεται κηδεμόνας της. Και αν δεν υπήρχε υιός τότε αναλάμβανε ένας από τους πλησιέστερους άρρενες συγγενείς της. Το άδικο αυτό νομικό πλαίσιο για τις σημερινές αντιλήψεις δικαιολογούσαν οι αρχαίοι κατά τον απλούστερο τρόπο. Επικαλούνταν την φυσική, πνευματική, και ηθική γυναικεία αδυναμία, η οποία εξασθενίζει την θέληση των γυναικών και τις καθιστά εύκολη λεία των επιτήδειων. Χαρακτηριστική είναι η επί τους θέματος αντίληψη του Αριστοτέλη «Ὁ μὲν γὰρ δοῦλος οὐκ ἔχει τὸ βουλευτικόν, τὸ δὲ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον, ὁ δὲ παῖς ἔχει μὲν ἀλλ’ ἀτελές»
ΓΑΜΟΣ
Με τον γάμο της η Αθηναία αφήνει τον γυναικωνίτη του πατρικού σπιτιού και εγκαθίσταται για την υπόλοιπη ζωή της στον γυναικωνίτη του συζυγικού της σπιτιού. Παντρεύεται πολύ νέα από τα 15 ή 14 και δεν προλαβαίνει να εγκαταλείψει τις «κούκλες της» και πρέπει να μάθει να ανατρέφει παιδιά. Για τον Αριστοτέλη ιδανική ηλικία γάμου είναι: για τους άνδρες το 37ο έτος και για τις γυναίκες το 18ο.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ
Στην αρχαιότητα σκοπός του γάμου είναι η τεκνοποιία. Αποτέλεσμα αυτής της λογικής είναι η κόρη ενός ανδρός που δεν έχει άρρενες υιούς να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του πατέρα της για να δώσει τον πολυπόθητο υιό στον νεκρό. Μετά τον γάμο της η Αθηναία αφιερώνεται στο σπίτι της για όλη της την ζωή. Τρία είναι τα καθήκοντά της 1) να δώσει παιδιά στην οικογένειά του συζύγου της και να τα αναθρέψει 2) να εκτελεί τις οικιακές εργασίες 3) να παρακολουθεί το υπηρετικό προσωπικό.
ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Ήταν πολύ απλό για τον άνδρα. Μια απλή δήλωση ενώπιον του άνδρα ενώπιον μαρτύρων ότι χωρίζει την γυναίκα του και αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιστρέψει την προίκα της. Για την γυναίκα όμως χρειάζονταν δικαστική απόφαση. Τα παιδιά τα κρατούσε πάντα ο πατέρας. Έτσι ενώ νομικώς το διαζύγιο ήταν εφικτό για την γυναίκα αλλά ανέφικτο γι αυτήν.
ΠΑΤΡΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
Η πατρική εξουσία είναι αναλλοίωτη για όλα τα χρόνια των τέκνων εκτός από το αγόρι κατά το 18ο έτος της ηλικίας του. Τα κορίτσια όπως ανάφερα δεν ενηλικιώνονταν ποτέ. Ο πατέρας ενεργεί ως δικαστής και τιμωρός των ατασθαλιών των τεκνών του. Στην έσχατη περίπτωση μπορεί να τα διώξει από το σπίτι και διαμέσου κήρυκα ανακοινώσει την αποκήρυξη τους. Την κόρη του μπορεί να την πουλήσει δούλη αν αντιληφθεί ότι παραστράτησε. Κι όμως στην Εθνική ρώμη η κατάσταση είναι χειρότερη εφόσον ο πατέρας έχει δικαίωμα ζωής ή θανάτου (jus vitae etnecis) ακόμη και μετά την ενηλικίωση εκτός κι αν έχει προηγηθεί χειραφέτηση.
ΤΑΦΗ
Ακόμη και μετά το θάνατό της η γυναίκα δεν έπρεπε να προκαλεί την προσοχή του ανδρικού πληθυσμού γι αυτό και δεν επιτρέπονταν στον τάφο της να αναγερθεί το άγαλμά της, ενώ το άγαλμα του άνδρα ηρωοποιημένου υψώνονταν συνηθέστατα επί του μνήματος. Μάλιστα και στη αρχή τα επιτύμβια ανάγλυφα παρίσταναν μόνο άνδρες
ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ
Πάλι η γυναίκα σε μειονεκτική θέση καθώς αν υπήρχαν άρρενες απόγονοι η περιουσία μοιράζονταν μόνο σε αυτούς με την υποχρέωση μόνο να προικίσουν την αδελφή τους. Αν υπάρχει μόνο μια θυγατέρα τότε κληρονομεί τον αποθανόντα ως επίκληρος με την αναβλητική δηλαδή αίρεση να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του αποθανόντος και ότι την περιουσία, τον κλήρο, θα τον μεταβιβάσει στ άρρενα παιδιά που θ γεννηθούν από αυτό τον γάμο.
ΠΑΛΛΑΚΙΔΕΣ - ΕΤΑΙΡΕΣ
Εκτός από τις νόμιμες γυναίκες στην αρχαιότητα υπήρχε και μι άλλη κατηγορία γυναικών. Οι παλλακίδες προέρχονται από την τάξη των μετοίκων ή κατάγονταν από γονείς ξένους, Ίωνες κυρίως. Σύμφωνα με τον Αθηναϊκό νόμο του 451 - 450 π.Χ. ο γάμος Αθηναίου με γυναίκα της οποίας ο πατέρας δεν είχε πολιτικά δικαιώματα ήταν παράνομος. Για να ξεπερασθεί αυτό το πρόβλημα ο Αθηναίος επιτρεπόταν να έχει μια ημινομική σχέση, ελεύθερο δεσμό παράλληλα με τον γάμο, την παλλακεία. Ένας Αθηναίος ρήτορας αναφέρει στην έκταση του «προβλήματος» της εποχής του : «Έχομε τις παλλακίδες για την απόλαυση και τις συζύγους για να μας δίνουν νόμιμα τέκνα και να είναι πιστοί φύλακες του οίκου». Επειδή οι παντρεμένες γυναίκες δεν είχαν σχεδόν καθόλου μόρφωση τον 5 αιώνα και δεν ήταν οι καταλληλότερες για συζητήσεις περί φιλοσοφίας, πολιτικής, τέχνης κ.α. επικρατούσε η συνήθεια η εξωσυζυγική σχέση να είμαι είναι μόνο μια ερωτική σχέση αλλά ένας συνδυασμός του έρωτα και της πνευματικής καλλιέργειας. Τον συνδυασμό αυτό τον είχαν πετύχει ορισμένες διάφορες εταίρες, κόρες κυρίως της Ιωνίας αλλά και της Αθήνας, όχι όμως καλών οικογενειών, που από την μια λάτρευαν την Αφροδίτη αλλά από την άλλη συναναστρέφονταν σοφιστές και φιλοσόφους, συζούσαν με ποιητές, καλλιτέχνες και μάθαιναν μουσική και χορό. Μερικές έγιναν πολύ γνωστές όπως η «Μάτα Χάρη» της εποχής Θαργηλία, όπου έπαιζε στην Αθήνα ρόλο πράκτορα των Περσών και παρέσυρε πολλούς στον Μηδισμό. Η Φρύνη μετά την καταστροφή των Θηβών, πρότεινε στους Θηβαίους να ανοικοδομήσει την πόλη με δικά της χρήματα αρκεί να αναγράφονταν αυτό σε μια επιγραφή. Οι Θηβαίοι δεν δέχθηκαν διότι το θεωρούσαν αυτό ατιμωτικό. Η Θαίς, έσπρωξε τον Μ. Αλέξανδρο στην πυρπόληση των ανακτόρων της Περσέπολης. Η Ασπασία η Μιλησία , η αγαπημένη σύντροφος του Περικλή τον οδήγησε στο χωρισμό από την νόμιμη σύζυγό του και προκάλεσε την οργή των Αθηναίων.
ΣΟΦΙΣΤΕΣ
Αυτή η επιμόρφωση των εταίρων οδήγησε σιγά - σιγά και μέσω των σοφιστών στο φυσικό δίκαιο που είναι ανώτερο από τις ανθρώπινες συμβάσεις και αμφισβητεί την κατωτερότητα των δούλων και των βαρβάρων. Γιατί όχι και των γυναικών Στους ποιητές του 5ου αιώνα θα αρχίζουμε να βλέπουμε και τις πρώτες συμπάθειες προς το γυναικείο φύλο. Στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ως και ο Ευριπίδης, αυτός ο απατημένος σύζυγος, θα είναι μεγάλος απολογητής των γυναικών. Ο Σωκράτης δίνει μια αρχή Φεμινισμού «Η γυναικεία φύσις δεν είναι σε τίποτα κατώτερη από την ανδρική και είναι δυνατόν να διδάξει κανείς σε μια γυναίκα απολύτως όσα επιθυμεί να γνωρίζει». Αλλά ο μεγάλος θεωρητικός του Φεμινισμού στην αρχαιότητα είναι ο Πλάτων «κρείττονας ημίν και εγγυτέρων θεών οικούντας». Κατά τον Πλάτωνα η κατωτερότητα των γυναικών οφείλεται στην εκπαίδευση που έλαβαν.
Πηγή: Ιστορία εικονογραφημένη, τεύχος 21, άρθρο «οι γυναίκες της Αθήνας στην αρχαιότητα», Κ. Κιουπκιολής, σελ. 24)
ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗΣ
Είναι το ιδιαίτερο μέρος του οίκου που προορίζεται για την κατοικία των γυναικών. Λέγονταν και : γυναικών, γυναίκειον, γυναικωνίτης, γυναικίτης, γυναικηΐη . Στους Τούρκους ονομάζονταν χαρεαλίκ, στους Πέρσες εντερούν,σ τους Ινδούς ζενανέκ.
Γενικό γνώρισμα του γυναικωνίτη σε όλες τις εποχές είναι ότι βρίσκεται πάντοτε στο βάθος του οίκου. Αυτό γίνεται για δύο λόγους, για την φύλαξη των γυναικών και για την ασφαλή αποθήκευση σε αυτόν κάθε πολύτιμου θησαυρού, τροφίμων κ.λ.π., διότι πλην της παραμονής των γυναικών, ο γυναικωνίτης χρησιμοποιούνταν και ως θησαυροφυλάκιο (Ξενοφ. Οικον. 9, 3). Στο ανάκτορο της Ιθάκης χρυσός και χαλκός συσσωρεύονται στο θάλαμο μαζί με το κρασί και τον έλαιο (Οδύσ. Β. 338)
Η ιδέα του χωρισμού των γυναικών από τους υπόλοιπους άρρενες κάτοικους του σπιτιού έχει αρχής τις παλιότερες εποχές που το γυναικείο φύλλο ήταν υποταγμένο στο ανδρικό. Στην αρχαϊκή οικία θυρωρός φυλάσσει την θύρα και κροούει ρόπτρον, ώστε επισκέπτης εισερχόμενος να μην δει την οικοδέσποινα και τις θυγατέρες στην αυλή. Η έξοδος των γυναικών από το σπίτι γίνεται μόνο σε κηδείες, σπουδαίες εορτές και επισκέψεων. Πάρα ταύτα υπήρχαν και τοπικές εξαιρέσεις, όπως στην Χίο, στην Τέο και στην Σπάρτη (Πλουτ. Λυκ. 14.15). Αυτό γίνεται και στους μεταγενέστερους ιδίως χρόνους, αλλά και στην Ομηρική εποχή, η Ναυσικά, μόνη με άλλες κορασίδες παίζει σε έρημη παραλία.Μόλις κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο χαλαρώνεται ικανά ο περιορισμός αυτός της γυναίκας και ο γυναικωνίτης χάνει την κυρίαρχη θέση του στην ζωή της γυναίκας.
Comments (0)
You don't have permission to comment on this page.